اولویت های پژوهشی تبدیل به رانت شده است ، وقتی علم آلوده به تقلب گردد... - وبلاگ تفریح و سرگرمی

به گزارش وبلاگ تفریح و سرگرمی، خبرنگاران/بوشهر پژوهشگر برتر کشور در حوزه فراوری و اشتغال می گوید: در کشور ما به خصوص در سازمان های دولتی که به بعضی اولویت های پژوهشی احتیاج است، این اولویت ها تبدیل به رانت شده و در اختیار افراد از پیش مشخص شده ای قرار می گیرند که در آن زمینه متخصص نیستند...

امروز 25 آذر ماه، روز پژوهش نام گذاری شده است که به مناسبت این روز، گفت وگوی ویژه ای با دکتر مهتا بذرافکن، پژوهشگر خوب کشورمان ترتیب داده ایم. وی دارای دکترای جامعه شناسی تغییرات اجتماعی و فارغ التحصیل از دانشگاه شیراز است که از سال 86 به طور خاص وارد حوزه پژوهش شده است.

در ابتدا به شاهنامه پژوهی روی آورد که حاصل آن سه مقاله پژوهشی که به بعداً به صورت کتاب درآمد، است و سپس از سال 91 تا کنون، با توجه به شرایط آب و معیشت روستاییان، در حوزه اجتماعی انرژی و آب متمرکز شده است. رساله دکتری وی در مورد مسئولیت های اجتماعی شرکتی نسبت به جوامع محلی در منطقه عسلویه نگاشته شده که در سال 96 از سوی وزارت علوم به عنوان یکی از 5 رساله برگزیده در حوزه فراوری و اشتغال انتخاب شد.

مهتا بذرافکن در مورد شاخصه های یک پژوهشگر برتر به وبلاگ تفریح و سرگرمی می گوید: یک پژوهشگر پیش از هر چیز باید نسبت به فضای اطرافش حساس بوده و توانایی کشف و حل مسئله داشته باشد. علاوه بر این، باید دانش به روزی در حوزه پژوهشی خود داشته باشد؛ در واقع پژوهشگر همواره باید نسبت به آینده نادان و نسبت به گذشته دانا باشد.

او با بیان اینکه پژوهش در دانشگاه های تراز اول جهان مؤلفه هایی دارد که با مؤلفه های کشور ما بسیار متفاوت است، عنوان می نماید: پژوهش در این کشورها ابتدا مبتنی بر احتیاج شکل گرفته و محور برنامه ریزی و سیاست گذاری در آینده است؛ به بیان دیگر، نگاهی که به یک پژوهش می شود، نگاهی مسئله محور است. اما چیزی که ما در کشورمان با آن روبرو هستیم، انباشت یک سری پژوهش هایی است که هیچ کدام به حل مسئله منجر نشده و صرفاً قرار است رزومه یک هیأت علمی را پر کند یا رساله یک دانشجو باشد.

در کشور ما پژوهش چرخه ای از فساد را رقم زده است

این پژوهشگر ادامه می دهد: در کشور ما اگر پژوهشی می خواهد انجام شود، به خصوص در سازمان های دولتی که به بعضی اولویت های پژوهشی احتیاج است، این اولویت ها تبدیل به رانت شده و در اختیار افراد از پیش معین شده ای قرار می گیرند که در آن زمینه متخصص نیستند. مورد دیگر این است که در ایران اساساً پژوهش را بخشی از بدنه دولت می دانند در حالی که پژوهش باید برای دانشگاه ها درآمدزایی کند؛ به این صورت که دانشگاه ها با استفاده از منابع پژوهشی خود، داده فراوری نمایند و این داده ها توسط سازمان ها خریداری شده و مورد استفاده قرار گیرد؛ اینجا است که پژوهش ارزشمند می شود. اما متأسفانه در کشور ما پژوهش چرخه ای از فساد را رقم زده است.

این پژوهشگر همچنین اظهار می دارد: مدیران، سیاست گذاران و برنامه ریزان از اینکه نتایج پژوهش نشان دهنده ناکارآمدی سازمان شان باشد، وحشت دارند؛ بنابراین، اغلب پژوهش هایی اجرا شده، سفارشی بوده و نتایج آن دستکاری می شود. به همین جهت نیز در کشور ما اخلاق پژوهش وجود نداشته یا بسیار کم رنگ است.

مدیر کارآفرینی و پژوهش دانشگاه پیغام نور مرکز بوشهر در پاسخ به وبلاگ تفریح و سرگرمی مبنی بر اینکه چطور می توان به وسیله پژوهش درآمدزایی کرد، اذعان می دارد: باید دیتاهایی که سازمان ها احتیاج دارند را جمع آوری نموده و به آن ها فروخت؛ داده هایی که قرار است مسئله ای را حل نماید و نه فقط وارد یک چرخه معاملاتی شود. با این حال، پژوهش یک برطرف تکلیف یا به نوعی تبدیل به امری امنیتی شده که ممکن است مسئله ای برای دستگاه ها و سازمان ها ایجاد کند و این مسئله در حوزه مسائل اجتماعی بیشتر دیده می شود.

به گفته او، پژوهش در ایران فقط انباشتی از دانش و داده های بی فایده ای است که کاربردی ندارد و بدون اینکه بتواند مسئله ای از ما حل نماید، روزبه روز بر حجم آن افزوده می شود. اگر ما واقعاً پژوهش محور کار نموده و برنامه ریزی و سیاستگذاری های کشور نیز مبتنی بر پژوهش و داده های واقعی بود، بسیاری از معضلات کنونی وجود نداشت.

وقتی علم آلوده به تقلب شود...

بذرافکن در مورد پیغامدهای کپی کاری خاتمه نامه های دانشجویان بیان می نماید: اولین و بزرگ ترین آن، عادی کردن یک امر ضداخلاقی بوده و اولین چیزی که آسیب می بیند نیز ساحت و قداست علم می باشد. در دین ما مسلمانان، علم به عنوان والاترین ارزش و شریف ترین بخش زندگی بشر مطرح است و وقتی این علم آلوده به تقلب شود، یکی از شریف ترین مفاهیم زندگی بشر خدشه دار شده است. در درجات پایین تر افزون بر اینکه بر افرادی که خاتمه نامه های شان به سرقت رفته ظلم می شود، اعتماد نسبت به دانش و نتایج پژوهش نیز از دست می رود و جامعه ای هم که به پژوهش -یعنی پویاترین بخشی که باعث توسعه و پیشرفت یک کشور می شود- اعتماد نداشته باشد، خود نهاد علم و نهاد دانشگاه و تمام زیرمجموعه آن آسیب دیده و در نهایت دانشگاهی که قرار بوده منبع، زیرساخت و بستر توسعه باشد، تبدیل به یک ضدفرهنگ و کارخانه فراوری مدرک می شود.

بذرافکن در ارتباط با درستی اینکه گفته می شود ایران از نظر پژوهشی در سطح مطلوبی واقع شده است، چنین شرح می دهد: دو مسئله، یک جامعه را از نظر پژوهشی در مرتبه بالایی قرار می دهد؛ اول نگاشتن مقالات زیاد و دوم شاخص های علمی و پژوهش های اجرا شده ای است که موجب بهبود زندگی می شود. بر این اساس، ما تنها در فراوری مقاله شاخص خوبی داریم و آن هم به این دلیل است که شرط ارتقاء اعضای هیأت علمی، پذیرش در مقطع دکتری و بسیاری موارد دیگر، داشتن مقاله ISI است و ما مجبور به فراوری این مقالات برای پیشبرد کارمان هستیم.

باید فرهنگ انفرادی کار کردن را اصلاح کنیم

بنا به گفته این پژوهشگر، ما برای انجام کار گروهی با مسائل و موانع فرهنگی زیادی روبرو بوده و برای این کار نیز آموزش ندیده ایم و متأسفانه احساس احتیاج هم به آن نمی کنیم؛ در حالی که در تمام حوزه های پژوهش، کار گروهی و تیمی بسیار پیروز تر از کار انفرادی می باشد؛ چرا که گروهی کار کردن، پر کردن تنگناهای یکی با ظرفیت های دیگری است و این امر نتیجه خوبی برای پژوهش در بر دارد.

وی می افزاید: کار گروهی اساساً بر آموزش مبتنی می باشد؛ لذا پسندیده است وزارت علوم، گروهی کار کردن را در دانشگاه، یعنی جایی که خاتمه نامه های کارشناسی و کارشناسی ارشد تمرین پژوهش است، نهادینه کند. همچنین مدارس نیز که بخش کوچکی از کارشان به شکل پژوهشی است، از همان ابتدا دانش آموزان را به این کار عادت دهند. ما باید این را از کودکی فرهنگ سازی کنیم و فرهنگ انفرادی کار کردن و مطرح شدن را تغییر داده و اصلاح نمائیم.

مدیر پژوهش دانشگاه پیغام نور مرکز بوشهر مطرح می نماید: من کارمند دانشگاه پیغام نور بوده و با اینکه عضو هیأت علمی نیستم، این دانشگاه فرصتی در اختیارم قرار داده تا بتوانم گاهی حتی بیش از اعضای هیأت علمی به پژوهش بپردازم که جا دارد از تمام همکارانم به ویژه دکتر بحرانی، ریاست دانشگاه تشکر کنم. قاعدتاً باید این امکان برای تمام کسانی که مثل من کارمند بوده و تحصیلات دکتری دارند و به عنوان پژوهشگر و نویسنده شناخته می شوند، فراهم شود تا بتوانند قابلیت های خود را به محصولی که به ارتقاء زندگی مردم یاری می نماید، تبدیل نمایند که این کار تا به اکنون هنوز صورت نگرفته است.

وی در خاتمه اظهار می دارد: امیدوارم روزی پژوهش برای این استفاده شود که زندگی مردم را بهتر نموده و بستری برای سیاست گذاری و برنامه ریزی باشد و نه معامله و رانت که تنها رزومه عده ای را پر نموده و آن ها را بهره مند کند. همچنین امیدوارم فرصت های پژوهشی به شکل برابر توزیع شود و همه پژوهشگران بر اساس شایستگی شان بتوانند به این فرصت ها دست پیدا نمایند و نه بر اساس میزان نزدیکی شان به منابع قدرت.

گفت وگو از ایرن واعظ زاده؛ خبرنگار وبلاگ تفریح و سرگرمی بوشهر